Μέρος 2ον
Το νερό είναι ένα πολύ ζωτικό στοιχείο. Χρειάζεται σε όλες τις ανθρώπινες δραστηριότητες και εκείνο κυρίως που είναι απαραίτητο είναι το πόσιμο νερό. Αν υποθέσουμε ότι το νερό όλης της γης βρίσκεται μέσα σε ένα ποτήρι, μόνο μια σταγόνα από αυτό είναι πόσιμο. Μπορούμε ένται να καταλάβουμε ότι η σπουδαιότητα του είναι πολύ μεγάλη. Ακολουθεί όπως και όλα τα πράγματα τον νόμο της ζήτησης. Είναι ελάχιστο και επομένως πολύτιμο και με τις σημερινές κλιματολογικές συνθήκες τα κράτη είναι έτοιμα να κάνουν τα πάντα για να το αποκτήσουν.
Καθώς οι απαιτήσεις για νερό έχουν φτάσει πλέον στα όρια της <<αντοχής της φύσης>>, είναι πολύ πιθανόν ότι θα προκύψουν συγκρούσεις μεταξύ των κρατών που μοιράζονται τα ίδια αποθέματα πόσιμου νερού όπως ας πούμε μία λίμνη ή ένα ποτάμι. Περισσότερες από 50 χώρες παγκοσμίως ενδέχεται να εμπλακούν σε διενέξεις γύρω από το νερό, εκτός και αν κινηθούν προς τη σύναψη συμφωνιών για το μοίρασμα του νερού στις λίμνες, τους ποταμούς ή τα υπόγεια υδροφόρα στρώματα.
Πάνω από ένα δισεκατομμύριο άνθρωποι εξακολουθούν να μην έχουν πρόσβαση σε πόσιμο νερό, ενώ το 40% περίπου, δεν έχει ούτε τις στοιχειώδεις συνθήκες υγιεινής. Σήμερα ένας στους τρεις ανθρώπους, δηλαδή δύο δισεκατομμύρια ζουν σε περιοχές όπου τα αποθέματα πόσιμου νερού ελαττώνονται συνεχώς και ο αριθμός τους υπολογίζεται να φτάσει τα πέντε δισεκατομμύρια μέχρι το 2025.
Η ξηρασία, επιδεινωμένη από την υπερθέρμανση του πλανήτη, στοιχίζει την ζωή σε δύο τουλάχιστον εκατομμύρια ανθρώπους κάθε χρόνο και ο λόγος βέβαια είναι το βρώμικο νερό που πίνουν. Τα αποθαρρυντικά αυτά στοιχεία παρουσιάστηκαν τον Μάρτιο του 2006 κταά τις εργασίες του <<Τέταρτου Διεθνούς Forum για το νερό>> στην Πόλη του Μεξικού.
Αλλά πως είναι η κατάσταση και ποιες είναι οι αιτίες σύγκρουσης για όσους θέλουν να διασφαλίσουν επαρκή αποθέματα νερού;
- Πρώτ πρώτα υπάρχει ανυπαρξία συντονισμού και συνεργασίας μεταξύ των κρατών για την ανάπτυξη ενός σημαντικού προγράμματος ή ενός έργου όπως είναι η κατασκευή ενός φράγματος.
- Υπάρχει αντιπαράθεση για την δυνατότητα πρόσβασης στο νερό. Ένταση εμφανίζεται σε περιπτώσεις, κατά τις οποίες ανακύπτουν διαφωνίες σχετικά με τις δυνατότητες πρόσβασης σε επαρκείς ποσότητες και καλής ποιότητας αποθέματα νερού. Αυτό συμβαίνει είτε μεταξύ κρατών είτε μεταξύ κοινοτήτων σε ένα κράτος.
- Το νερό αποτελεί βασικό παράγοντα για την αγροτική καλλιέργεια, η οποία είναι και η μεγαλύτερη πηγή πόρων για τον άνθρωπο. Η φτώχεια που δημιουργείται από απώλεια των πόρων λόγω έλλειψης νερού, είναι ο κοινός παρανομαστής των συγκρούσεων που έχουν εμφανιστεί, συνήθως με την μορφή εμφυλίων πολέμων, στην Αφρική, την Νότια Ασία και την Λατινική Αμερική, κατά την διάρκεια των τελευταίων χρόνων.
Συνήθως δεν είναι η έλλειψη νερού που οδηγεί σε μια σύγκρουση, αλλά ο κακός τρόπος με τον οποίο γίνεται η διαχείριση των υπαρχόντων αποθεμάτων νερού. Η έλλειψη κατάλληλων οργανισμών, οι οποίοι θα αναλάβουν την διαχείριση και τον έλεγχο του νερού, η ανεπάρκεια των τοπικών παραγόντων, η έλλειψη διαφάνειας, η γραφειοκρατία, η έλλειψη της απαραίτητης νομικής υποδομής προκαλούν τελικά κατασπατάληση του ζωτικού αυτού αγαθού.
Καταλαβαίνοντας εδώ και αρκετά χρόνια, αυτήν την νέα μορφή περιβαλλοντικών διενέξεων, ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών μετέτρεψε το UNEP (Περιβαλλοντικό Πρόγραμμα) σε αυτόνομο όργανο διαμεσολάβησης. Ήδη, οι αρμόδιοι του προγράμματος παρουσίασαν τις πρώτες τους επιτυχίες στην κρίση Βολιβίας και Περού, για τα αμφισβητούμενα υδάτινα κοιτάσματα της λίμνης Τιτικάκα. Το ίδιο θετικά ήτα τα αποτελέσματα της παρέμβασής του και στις περιπτώσεις του ποταμού Ζαμβέζη και της λίμνης Τσαντ στην Αφρική, όπου λόγω της ξηρασίας είναι εύκολο να ξεκινήσουν πολεμικές συγκρούσεις, είτε μεταξύ φυλών είτε μεταξύ κρατών.
Στο πρόσφατο γεωλογικό παρελθόν, κατά την Πλειστόκαινο Περίοδο (2.000.000 με 12.000 χρόνια πριν), υπήρξαν περίοδοι μεγάλης ανάπτυξης των παγετώνων, που ονομάστηκαν <<περίοδοι παγετώνων>>, κατά τις οποίες η θερμοκρασία ήταν χαμηλότερη από την σημερινή κατά 5*C.
Οι παγετώνες σε μια τέτοια εποχή υπολογίζεται ότι κάλυψαν περίπου το 29% της γήινης επιφάνειας, δηλαδή 44 εκατομμύρια τετραγωνικά χιλιόμετρα. Οι παγετώδεις αυτές περίοδοι διακοπτόταν από διαστήματα με υψηλότερη θερμοκρασία, περίπου 1*C κάτω της σημερινής, και λιώσιμο των πάγων. Οι περίοδοι αυτές ονομάζονται μεσοπαγετώδεις.
Κατά τις παγετώδεις περιόδους μεγάλες ποσότητες νερού δεσμεύονταν από τους πάγους με αποτέλεσμα την πτώση της στάθμης της θάλασσας. Η πτώση αυτή υπολογίζεται ότι έφθασε τα 100 με 170 μέτρα κάτω από την σημερινή στάθμη.
Αντίθετα κατά τις μεσοπαγετώδεις περιόδους η στάθμη της θάλασσας ανέβηκε και έφθασε πιθανώς τα 66 μέτρα πάνω από την σημερινή, με αποτέλεσμα να κατακλυστούν πολλές περιοχές.
Οι παγετώνες είναι μεγάλα ποτάμια που είναι παγωμένα. δεν πρόκειται κυριολεκτικά για ποτάμια αλλά για τεράστιες μάζες πάγου που συσσωρεύεται πάνω σε βουνά και ολισθαίνουν αργά προς τα κάτω, υπό την επίδραση της βαρύτητας, σχηματίζοντας έτσι ένα παγωμένο "ποτάμι".
Κινούνται με ιδιαίτερα βραδείς ρυθμούς στις ορεινές κοιλάδες μέχρι να κατέβουν χαμηλά σε θερμότερη περιοχή, να σπάσουν σε κομμάτια και να λιώσουν, σχηματίζοντας συχνά λίμνες. Στην κορυφή του κάθε παγετώνα συγκεντρώνεται χιόνι, το οποίο συμπιέζεται και μετατρέπεται σε συμπαγή πάγο ο οποίος κατεβαίνει την πλαγιά του βουνού, όπου βρίσκεται, σπάνια καλύπτοντας απόσταση μεγαλύτερη από μερικά εκατοστά ημερησίως μέχρι και μέτρα ανάλογα με την ποσότητα του πάγου και την θερμοκρασία.
Ο θαλάσσιος πάγος σχηματίζεται, όταν η θερμοκρασία στην επιφάνεια της θάλασσας πέφτει κάτω από τους μείον δύο βαθμούς Κελσίου και το πάχος του δεν ξεπερνά ποτέ τα πέντε μέτρα.
Σύμφωνα με μια θεωρία, οι μεταβολές του κλίματος επηρεάζονται από τις μεταβολές της τροχιάς της Γης. Η βαρύτητα των άλλων πλανητών επηρεάζει: Την κλίση του άξονα της Γης, το μέσο μήκος του περιηλίου και την έκεντρο τροχιά της Γης γύρω από τον Ήλιο. Οι μεταβολές αυτές έχουν η κάθε μία κάποια συχνότητα που μετριέται σε δεκάδες χιλιάδες χρόνια.
Οι πρώτες δύο επιδράσεις προκαλούν εποχιακές και γεωγραφικές αλλαγές κλίματος, λόγω της αλλαγής της ποσότητας της ηλιακής ενέργειας που πέφτει πάνω στην Γη. Τα μοντέλα του κλίματος που "τρέχουν" σε υπολογίστε, δείχνουν ότι τέτοιες αλλαγές, μαζί με την αυξημένη ανάκληση, όταν η επιφάνεια είναι σκεπασμένη από πάγο, μπορούν να έχουν σαν αποτέλεσμα τις εποχές των παγετώνων, οπότε μεγάλες εκτάσεις Γης καλύπτονται από χιόνι και πάγο. Φυσικά από τότε υπάρχουν και οι παγετώνες πάνω στα βουνά, και όσο αλλάζουν οι συνθήκες, υποχωρούν μέχρι κάποτε να εξαφανιστούν τελείως.
Περίπου 300 εκατομμύρια χρόνια πριν, σε μια περίοδο παγετώνων, ένα μεγάλο κομμάτι πάγου κάλυπτε τα μέρη της Νότιας Αμερικής, της Νότιας Αφρικής, της Ινδίας, και της Νότιας Αυστραλίας.
Τα ίχνη στους αρχαίους βράχους δείχνουν ότι οι παγετώνες κινήθηκαν από την Αφρική προς τον Ατλαντικό Ωκεανό και κατόπιν στην Νότια Αμερική. Τέτοιου είδους διαδρομή είναι δυνατή μόνο εάν οι ήπειροι ήταν ενωμένες.
Φυσικά τα ίχνη από την εποχή του πάγου γίνονται ορατά σε όλα τα υψηλά βουνά, ακόμη και στις τροπικές περιοχές του πλανήτη. Ψηλά κάνει αρκετό κρύο και πέφτει αρκετό χιόνι και βροχή για να συντηρηθεί ένας παγετώνας. Όμως λόγω του φαινομένου του θερμοκηπίου, κατά τις δύο τελευταίες δεκαετίες οι παγετώνες υποχωρούν με ένα ρυθμό σαράντα και περισσότερο μέτρων τον χρόνο. Ορισμένοι θα εξαφανιστούν εντελώς στο άμεσο μέλλον.
Οι παγετώνες αντιδρούν γρήγορα στις κλιματολογικές μεταβολές. Μετακινούνται προς τα κάτω "μεγαλώνοντας" όταν πέφτει η θερμοκρασία, μεταφέροντας βράχους στην "κοίτη" τους χαράζοντας ανεξίτηλα το έδαφος. Αντίθετα η άνοδος της θερμοκρασίας προκαλέι υποχώρηση των παγετώνων.
Η αύξηση της θερμοκρασίας οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στην εκπομπή ρύπων των μεγάλων βιομηχανικών χωρών. Μάλιστα, σύμφωνα με τις προβλέψεις των περιβαλλοντολόγων, οι εκπομπές ρύπων στην Ευρώπη, την Ιαπωνία, τις ΗΠΑ και άλλες βιομηχανικές χώρες ενδέχεται να αυξηθούν κατά 8% έως το 2010!
Υπολογίζεται ότι οι παγετώνες αποθηκεύουν το 70% του παγκόσμιου αποθέματος γλυκού νερού. Η άνοδος της θερμοκρασίας σε ολόκληρο τον κόσμο έχει προκαλέσει συνεχή και γενικευμένη τήξη των παγετώνων. Το φαινόμενο αυτό απειλεί την τροφοδοσία με πόσιμο νερό δισεκατομμυρίων ανθρώπων στην Λατινική Αμερική και την Ασία. Ο λόγος είναι ότι χωρίς παγετώνες θα στερέψουν οι πηγές και τα ποτάμια των βουνών. Οι αιώνιοι αυτοί πάγοι ποτίζουν το βουνό και δημιουργούν ρυάκια και πηγές. Με την άνοδο της θερμοκρασίας το χιόνι θα σταματήσει να πέφτει. Είτε θα λιώνει γρήγορα είτε θα πέφτει σαν βροχή, το αποτέλεσμα θα είναι ότι αντί για συνεχή ποτάμια, θα δημιουργούνται εποχιακοί χείμαρροι, οι οποίοι θα προκαλούν κατολισθήσεις και πλημμύρες.
Τα στοιχεία των ερευνητών προκαλούν ανησυχία ακόμη και αν τελικά δεν συμβούν στον προβλεπόμενο βαθμό:
- Τα χιόνια στις Άλπεις έχουν μειωθεί κατά 50% από το 1850 μέχρι σήμερα.
- Πάνω από 40 λίμνες αναμένεται να υπερχειλίσουν στα Ιμαλάια μέσα στα επόμενα λίγα χρόνια, καταστρέφοντας την περιοχή. Ο μέσος όρος της θερμοκρασίας στα Ιμαλάια έχει αυξηθεί κατά έναν ολόκληρο βαθμό Κελσίου τις τελευταίες δυο δεκαετίες.
- Στην οροσειρά Ούλαν της Κίνας, οι πάγου έχουν συρρικνωθεί κατά 60% από τις αρχές της δεκαετίας του 1970.
- Η χειρότερη καταστροφή των τελευταίων δεκαετιών συνέβη με την υπερχείλιση της λίμνης Σανγουάνγκ Τσο το 1954, στις πηγές του ποταμού Νιανγκού στο Θιβέτ. 300 εκατομμύρια λίτρα νερού σκέπασαν την γειτονική κοιλάδα. Ο χείμαρρος κατέβαζε 10.000 κυβικά μέτρα το δευτερόλεπτο. Η πλημμύρα αυτή έθαψε τα υψίπεδα της κοιλάδας και κατέστρεψε ολοκληρωτικά τις πόλεις Γκιάνγκζε και Ξιγκάζε σε απόσταση 120 και 200 χιλιομέτρων αντίστοιχα από τη λίμνη.
- Οι παγετώνες στο Κολούμπια της Αλάσκα έχουν υποχωρήσει κατά 13 χιλιόμετρα από το 1982, ενώ οι περισσότεροι παγετώνες στην Αλάσκα εμφανίζουν την ίδια τάση.
- Στο Πινδάρ, στα Ιμαλάια της Ινδίας, χάνονται περίπου 135 μέτρα πάγου τον χρόνο.
- Το 9% της ανόδου της στάθμης των θαλασσών οφείλεται στο λιώσιμο των παγετώνων στην Παταγονία. Ο πάγος που έλιωσε ανέβασε την στάθμη του νερού των ωκεανών κατά 0,04 χιλιοστά, σύμφωνα με μετρήσεις που αφορούν στην περίοδο από το 1975 έως και το 2000.
- Αναλογικά στους παγετώνες της Αλάσκας, που καλύπτουν μια έκταση πέντε φορές μεγαλύτερη από αυτή των παγετώνων στην Παταγονία, αντιστοιχεί περίπου το 30% της συνολικής ετήσιας παγκόσμιας ανόδου της στάθμης των θαλασσών που οφείλεται στο λιώσιμο των πάγων από τα βουνά.
- Δεκατέσσερις από τις 27 παγωμένες κορυφές της Ισπανίας έχουν χαθεί από το 1980.
- Το στρώμα πάγου στη θάλασσα της Αρκτικής έχει χάσει το 40% του πάχους μέσα σε λιγότερα από 30 χρόνια.
- Σε περίπτωση που η μέση θερμοκρασία της Γροιλανδίας ανέβει κατά τρεις βαθμούς Κελσίου αναμένεται να λιώσει εντελώς το κάλυμμα πάγου της Γροιλανδίας. Αν συμβεί κάτι τέτοιο, η στάθμη της θάλασσας θα μπορούσε να ανέλθει κατά περίπου επτά μέτρα μέσα σε λίγες χιλιετίες. Ακόμα όμως και μια αύξηση της στάθμης της θάλασσας κατά μισό ή ένα μέτρο, η οποία αναμένεται να πραγματοποιηθεί μέσα στον 21ο αιώνα, θα είχε σημαντικές επιπτώσεις στην κοινωνία, δεδομένου ότι περισσότερο από το 70% του παγκόσμιου πληθυσμού ζει σε παράκτιες περιοχές, ενώ οι 11 από τις 15 μεγαλύτερες πόλεις του πλανήτη βρίσκονται σε ακτές ή εκβολές ποταμών.
- Στον Καύκασο, οι παγετώνες έχουν μειωθεί κατά 50%.
- Στο Εθνικό πάρκο της Μοντάνα των ΗΠΑ, οι εκατό από τους εκατόν πενήντα παγετώνες που υπήρχαν έχουν λιώσει και οι υπόλοιποι αναμένεται να εξαφανισθούν σε 30 χρόνια.
- Σε ορισμένες περιοχές της Γροιλανδίας, το στρώμα πάγου έχει λεπτύνει πάνω από έξι μέτρα στα τελευταία 80 χρόνια.
- Το όρος Τιέν Σαν, της κεντρικής Ασίας, έχει χάσει το ένα πέμπτο της χιονισμένης του έκτασης μέσα στα τελευταία 40 χρόνια.
- Περίπου 2.000 παγετώνες στα δυτικά των Ιμαλαΐων έχουν εξαφανισθεί μέχρι σήμερα.
- Η παγωμένη λίμνη Τσορόλπα, στο Νεπάλ, είχε επιφάνεια 0,23 τετραγωνικά χιλιόμετρα στο τέλος της δεκαετίας του 1950. Σήμερα όμως έχει φθάσει στα 1.4 τετραγωνικά χιλιόμετρα χάρις στο νερό από τον γειτονικό παγετώνα που λιώνει.
- Το ρεύμα του Κόλπου του Μεξικού ίσως να πάψει να είναι θερμό. Όταν πέσει στον Βόρειο Ατλαντικό το νερό από τους λιωμένους πάγους της Αρκτικής, είναι πιθανόν να σταματήσει την κίνηση στο ρεύμα του Κόλπου, που ζεσταίνει την Βόρεια Ευρώπη. Αυτό θα έχει σαν αποτέλεσμα να μετατραπεί το ζεστό κλίμα της Αγγλίας, με αποτέλεσμα μια μεγάλη οικολογική καταστροφή.
- Στην κορυφή Κουελκαγιά των Άνδεων, στο Περού, όπου το χιόνι υποχωρούσε με ρυθμό τριών μέτρων το χρόνο, στη δεκαετία του 70, σήμερα το στρώμα του πάγου μειώνεται κατά 30 μέτρα τον χρόνο.
- Στην οροσειρά της Κένυας, οι πάγοι έχασαν το 92% του όγκου τους κατά την διάρκεια του εικοστού αιώνα.
Το νερό είναι ο καλύτερός μας φίλος. Αλλά με τις ενέργειές μας το μετατρέπουμε σιγά σιγά στον χειρότερο εφιάλτη μας.
Με το όρο ρύπανση εννοούμε την οποιαδήποτε ανεπιθύμητη αλλαγή στα φυσικά και χημικά χαρακτηριστικά του νερού των θαλασσών, λιμνών ή ποταμών. Η ρύπανση μπορεί να γίνει ζημιογόνος για τον άνθρωπο, τους φυτικούς και τους ζωικούς οργανισμούς.
Δημιουργείται με την απελευθέρωση σε λίμνες, ποτάμια και θάλασσες ουσιών οι οποίες είτε διαλυθούν στο νερό, είτε κατακάτσουν στον πυθμένα. Υπάρχει ακόμη η ρύπανση της ατμόσφαιρας και του εδάφους μέσω των βροχών και της απορροής.
Η θερμική ρύπανση των υδάτων η οποία προκαλεί άνοδο στην θερμοκρασία του νερού και προέρχεται συνήθως από θερμοηλεκτρικά εργοστάσια προκαλεί πολλά προβλήματα. Μειώνεται το διαλυμένο στο νερό οξυγόνο, αυξάνεται η τοξικότητα των χημικών ουσιών και αλλάζει ο ρυθμός των φυσιολογικών λειτουργιών στους ζώντες οργανισμούς με αποτέλεσμα πολύ συχνά να πεθαίνουν.
Ρύπανση είναι δυνατόν να δημιουργηθεί από τα οικιακά απόβλητα, από το πετρέλαιο και τα υποπροϊόντα του, καθώς και από τοξικά μέταλλα όπως υδράργυρος, μόλυβδος, χαλκός και άλλα.
Ο άνθρωπος χρειάζεται πόσιμο γλυκό νερό για να επιβιώσει και έτσι ζει πάντοτε κοντά σε ποταμούς και λίμνες. Το νερό είναι πολύ στενά συνδεδεμένο με την ανθρώπινη πολιτιστική εξέλιξη.
Η βιομηχανική ανάπτυξη απαιτεί μεγάλα ποσά ενέργειας, πηγή της οποίας υπήρξε και το νερό με τα υδροηλεκτρικά έργα. Λειτουργίες όπως η ψύξη μηχανών ή η πλύση μεταλλευμάτων και διαφόρων προϊόντων απαιτούν συνεχώς μεγαλύτερες ποσότητες νερού.
Ο συνεχώς αυξανόμενος πληθυσμός στις μεγάλες πόλεις, χρειάζεται επίσης καθαρό νερό. Αλλά με την γενική μόλυνση του περιβάλλοντος που παρατηρείται καθώς και η μείωση των βροχοπτώσεων δημιουργούν σημαντικά προβλήματα στην απρόσκοπτη ύδρευσή μας.
Οι τρόποι με τους οποίους μολύνεται το νερό είναι πολύ συγκεκριμένοι:
Βιομηχανία
Ξεπλύματα προϊόντων, χημικές ουσίες και επικίνδυνα τοξικά τα οποία απελευθερώνονται χωρίς καθαρισμό (λόγω κέρδους) μολύνουν τα πάντα. Οι βιομηχανίες τροφίμων όπως βιομηχανίες παστερίωσης γάλατος, σφαγεία, χοιροτροφεία και γενικά εκτροφεία ζώων, χημικές βιομηχανίες, βυρσοδεψεία, βιομηχανίες λιπασμάτων μολύνουν ανεπανόρθωτα.
Περιοδικά ο "κατσίγαρος>>, το το τρομερό αυτό υποπροϊόν των ελαιουργείων μολύνει το χώμα και τα νερά σκοτώνοντας τα πάντα.
Όξινη βροχή
Το φαινόμενο της όξινης βροχής παρουσιάζεται όταν το νερό της βροχής έχει πολύ αυξημένες όξινες ιδιότητες, δηλαδή "pH 5" ή και μικρότερο, λόγω των οξέων τα οποία βρίσκονται στην ατμόσφαιρα.
Οξείδια του θείου και του αζώτου, τα οποία εκλύονται στην ατμόσφαιρα με την παρουσία της υγρασίας της ατμόσφαιρας μετατρέπονται σε θεϊκό και νιτρικό οξύ. Τα οξέα αυτά είναι δυνατόν να μεταφερθούν από τους ανέμους σε μεγάλες αποστάσεις και να πέσουν στην Γη υπό την μορφή όξινης βροχής.
Το φαινόμενο έχει πάρει ανησυχητικές διαστάσεις στην Κεντρική Ευρώπη και στις Σκανδιναβικές χώρες. Ολόκληρες λίμνες έχουν νεκρωθεί από την όξινη βροχή, η οποία προκαλεί σοβαρά προβλήματα στα φυτά, στις καλλιέργειες και στους ζωικούς οργανισμούς των λιμνών.
Η δράση στα φυτά και τα δένδρα μπορεί να είναι άμεση, προκαλώντας την καταστροφή των φύλλων ή έμμεση επηρεάζοντας το ριζικό σύστημα του φυτού.
Φυτοφάρμακα - λιπάσματα
Η περίσσεια από όλα αυτά που ρίχνουν στα χωράφια τους οι αγρότες, κυρίως επειδή δεν γνωρίζουν τους σχετικούς κινδύνους, είτε πηγαίνει στις λίμνες, τα ποτάμια και την θάλασσα είτε καταλήγει στον υπόγειο υδροφόρο ορίζοντα. Η ρύπανση που προκαλείται στα νερά δημιουργεί "ευτροφισμό". Τα μικριφύκη τρέφονται με το λίπασμα αυξάνουν ανεξέλεγκτα και καταναλώνουν το οξυγόνο των νερών. Σαν αποτέλεσμα, μπορεί να προκαλέσει ακόμα και τον θάνατο των ψαριών.
Είναι διεθνώς γνωστές οι <<κόκκινες παλίρροιες>>, που είναι αποτέλεσμα της εκρηκτικής παραγωγής του φυτοπλαγκτόν. Συχνά, τέτοια φαινόμενα απαιτούν νηνεμία, ηλιοφάνεια, αυξημένη θερμοκρασία στο νερό και κυρίως αυξημένα επίπεδα θρεπτικών ουσιών, δηλαδή γεωργικών λιπασμάτων.
Πριν μερικά χρόνια οι ψαράδες στην Ιταλία προσπαθούσαν με τις βάρκες τους να διασπάσουν μια τεράστια κρούστα από πλαγκτόν που κατέστρεφε μεγάλες περιοχές.
Μεταβάλλεται η πανίδα και η χλωρίδα των νερών, η θέα τους είναι ιδιαίτερα αντιαισθητική και φυσικά δυσκολεύεται η αλιεία.
Επιπλέον η ρύπανση του υπόγειου υδροφόρου ορίζοντα προξενεί προβλήματα υγείας στους ανθρώπους που καταναλώνουν το νερό αυτό, γεμάτο με νιτρικά και βαρέα μέταλλα.
Η σημαντικότερη συνέπεια από την χρήση εντομοκτόνων και άλλων δηλητηρίων είναι περνάει δια μέσου της τροφικής αλυσίδας, με αποτέλεσμα την δημιουργία προβλημάτων στην υγεία του ανθρώπου.
Συνήθως δε οι οργανισμοί εναντίον των οποίων χρησιμοποιούνται αλόγιστα τα εντομοκτόνα ή τα παρασιτοκτόνα, παρουσιάζουν αυξημένη ανθεκτικότητα μετά από κάποιο διάστημα. Το αποτέλεσμα είναι ότι πρέπει να χρησιμοποιούνται συνεχώς μεγαλύτερες δόσεις για την καταπολέμησή τους.
Τέλος με την εκτεταμένη χρήση φαρμάκων καταστρέφονται και τα περισσότερα ωφέλιμα έντομα, τα οποία συγκρατούν τους πληθυσμούς των επιβλαβών, με αποτέλεσμα αυτά να πολλαπλασιάζονται πλέον ανεξέλεγκτα.
Πρόσφατα έχει ανακαλυφθεί και ένας ακόμα κίνδυνος που δεν είναι καθόλου αμελητέος. Τα φυτοφάρμακα, τα ζιζανιοκτόνα, οι ορμόνες καρποδεσίας και άλλες ουσίες που χρησιμοποιούνται αφειδώς, μοιάζουν πολύ με τις θηλυκές ορμόνες. Όταν, μέσω της τροφικής αλυσίδας, περάσουν στα ζώα μπορούν να προκαλέσουν ατροφία στα αρσενικά γεννητικά όργανα. Ήδη παρατηρείται αυτό το φαινόμενο στις πολιτικές αρκούδες, τις πολικές αλεπούδες και τους σολομούς όπου τα αρσενικά ψάρια αρχίζουν να λιγοστεύουν επικίνδυνα.
Πετρελαιοειδή
Τα πετρελαιοειδή καλύπτοντας την επιφάνεια του νερού, εμποδίζουν την ανταλλαγή των αερίων μεταξύ αέρα και νερού και βλάπτουν τους υδρόβιους οργανισμούς. Επιδρούν στην τροφική αλυσίδα, εμποδίζει την αναπαραγωγή της θαλάσσιας ζωής και μειώνει την φυσική αντίσταση των οργανισμών. Μπορούν να προκαλέσουν και θάνατο των ζώων όταν λερωθούν με αυτά. Τα πουλιά δεν μπορούν να πετάξουν και τα θαλάσσια θηλαστικά πεθαίνουν από το κρύο αφού καταστρέφεται η γούνα που τα προφυλάσσει.
Βοθρο-λύματα
Τα ακάθαρτα νερά που καταλήγουν στην αποχέτευση έχουν μεγάλη περιεκτικότητα σε οργανικά συστατικά και συνήθως αποχετεύονται στην θάλασσα και τις λίμνες, μέσω των ποταμών που περνούν από την πόλη. Επίσης η συνήθεια να χρησιμοποιήσουμε απορροφητικούς βόθρους, ρυπαίνει και τα υπόγεια νερά.
Τα αστικά αλλά και τα κτηνοτροφικά απόβλητα μεταφέρουν επίσης πολλά μικρόβια, τα οποία προξενούν διαφόρων ειδών μολύνσεις όπως χολέρα, δυσεντερία και γαστρεντερίτιδα. Ορισμένοι ιοί προκαλούν πολιομυελίτιδα και ηπατίτιδα, ενώ επιβιώνουν αυγά και νύμφες παρασίτων.
Τα μικρόβια και οι ιοί αδρανοποιούνται συνήθως γρήγορα με θαλασσινό νερό. Όταν όμως η περιεκτικότητά τους γίνει πολύ μεγάλη τότε ακόμη και η θάλασσα δεν μπορεί να τα καθαρίσει.
Τοξικά
Τα βαριά μέταλλα όπως ο σίδηρος, το χρώμιο, ο μόλυβδος, ο υδράργυρος, το κάδμιο, ο ψευδάργυρος, το μαγγάνιο, ο χαλκός, το νικέλιο, το αρσενικό κλπ., είναι τοξικές ουσίες για τα υδάτινα οικοσυστήματα.
Επίσης ζιζανιοκτόνα, απρασιτοκτόνα και φυτοφάρμακα προκαλούν δηλητηριάσεις, ανάσχεση της ανάπτυξης και της φωτοσύνθεσης, εκλεκτική συσσώρευση και απορρόφηση σε ορισμένα είδη. Η ρύπανση με παρασιτοκτόνα και ζιζανιοκτόνα προέρχεται από υφαντουργεία, βιομηχανίες επεξεργασίας τροφών και από γεωργικές χρήσεις.
Χλώριο
Ακόμη και τα δημόσια δίκτυα παροχής νερού στις αναπτυγμένες χώρες μπορούν να παρουσιάσουν τους κινδύνους υγείας. Η ρύπανση του νερού έχει εξελιχθεί σε ένα πολύ σημαντικό πρόβλημα σε διεθνές επίπεδο. Θεωρείται ότι είναι η κύρια αιτία θανάτων και ασθενειών σε παγκόσμιο επίπεδο, πράγμα που σημαίνει ότι προκαλεί τον θάνατο περισσοτέρων από 14.000 ανθρώπων καθημερινά!
Οι επτά στους δέκα ανθρώπους που πίνουν χλωριωμένο νερό, μακροπρόθεσμα ίσως να έχουν κάποιο πρόβλημα υγείας. Πίνοντας χλωριωμένο νερό μπορεί να διπλασιαστεί ο κίνδυνος του καρκίνου, ο οποίος χτυπάει 40.000 ανθρώπους το χρόνο.
Το χλώριο είναι μια χημική ουσία την οποία καταναλώνουν καθημερινά οι άνθρωποι σε όλο τον κόσμο. Το χλώριο προστίθεται για λόγους απολύμανσης στο πόσιμο νερό.
Απολύμανση του νερού ονομάζεται η διαδικασία καταστροφής των μικροοργανισμών που βρίσκονται στο νερό σε τέτοιο βαθμό, ώστε να αποφεύγεται η πρόκληση ασθενειών από την χρήση του. Τα απολυμαντικά που χρησιμοποιούνται σήμερα είναι το χλώριο, το διοξείδιο του χλωρίου, οι χλωραμίνες, το όζον, και η υπεριώδης ακτινοβολία. Ακόμη και στις περιπτώσεις που η απολύμανση γίνεται με την χρήση όζοντος ή υπεριώδους ακτινοβολίας, στο τέλος προστίθεται μικρή ποσότητα χλωρίου που ταξιδεύει στο δίκτυο ύδρευσης μέχρι τις βρύσες των καταναλωτών. Στόχος της προσθήκης του χλωρίου μετά την απολύμανση είναι η καταπολέμηση των μικροοργανισμών που βρίσκονται στα τοιχώματα των σωλήνων του δικτύου ύδρευσης. Πρόκειται για ένα είδος <<προληπτικού φαρμάκου>>. Μόνο που υπάρχει η πιθανότητα η ασθένεια την οποία προσπαθεί να αποτρέψει να μην εμφανιστεί ποτέ.
Στα μέσα της δεκαετίας του 1970 ξεκίνησαν προσπάθειες για να εντοπιστούν οι όποιες τοξικές μολύνσεις στα δίκτυα του πόσιμου νερού. Επιδημικές μελέτες άρχισαν να αποκαλύπτουν έναν κρίκο μεταξύ των τοξικών χημικών που βρίσκονται στο νερό και σε αυξημένους κινδύνους πρόκλησης πολλών ασθενειών. Όταν οι αυτές μελέτες ολοκληρώθηκαν, υπήρξε στατιστική σύνδεση, μεταξύ των τοξίνων στο πόσιμο νερό και της αύξησης των κινδύνων πρόκλησης διαφόρων ασθενειών.
Χλωριούχα αέρια είχαν χρησιμοποιηθεί στην διάρκεια του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου σαν πολεμικά αέρια. Όταν ο πόλεμος τελείωσε, το χλώριο χρησιμοποιήθηκε για να σκοτώσει τα μικρόβια που υπήρχαν στο πόσιμο νερό. Όλες οι παροχές νερού κατά μήκος όλης της χώρας ήταν χλωριωμένες. Τελικά όμως ο συνδυασμός του χλωρίου στο πόσιμο νερό και των ζωικών λιπών είχε ως αποτέλεσμα την εμφάνιση της αρτηριοσκλήρωσης και των καρδιακών νοσημάτων.
Έχει αποδειχθεί πλέον επιστημονικά ότι το χλώριο, όταν μπαίνει στο πόσιμο νερό ενώνεται με τα υπάρχοντα σε αυτό οργανικά στοιχεία και δημιουργεί επικίνδυνες ενώσεις. Προκαλεί επομένως προβλήματα στον ανθρώπινο οργανισμό, ιδιαίτερα σε μεγάλες δόσεις. Έχουν ανιχνευθεί σχεδόν 200 δηλητηριώδεις ενώσεις χλωρίου στο σώμα και εκκρίσεις του όπως το μητρικό γάλα.
Το χημικό αυτό στοιχείο που μας έσωσε από πολλές και βαριές ασθένειες όπως η χολέρα, η γαστρεντερίτιδα, η ηπατίτιδα Α, η ηπατίτιδα Ε, η διάρροια, και γενικά πολλές άλλες ιογενείς νόσους, μετατρέπεται τώρα σε <<Δαμόκλειο Σπάθη>> που στέκεται απειλητική πάνω από τα κεφάλια μας. Η χρόνια δηλητηρίαση που προκαλείται όταν πίνουμε το χλωριωμένο νερό της βρύσης είναι υπεύθυνη για πολλά προβλήματα όπως:
* Νευρικές παθήσεις. * Βλάβες στο συκώτι. * Αναιμία. * Προβλήματα αναπαραγωγής. * Γεροντική άνοια. * Βλάβες στο ανοσοποιητικό σύστημα. * Προβλήματα γονιμότητας. * Γευστικά και εσφρητικά προβλήματα. * Αποβολές. * Αρτηριοσκλήρυνση. * Δυσμενείς επιδράσεις στο δέρμα. * Δυσμενείς επιδράσεις στα μαλλιά. * Προβλήματα του μυϊκού συστήματος. * Καρδιοπάθειες. * Διάφορα είδη καρκίνου όπως του αίματος, του στομάχου, του συκωτιού, του πρωκτού, του εντέρου, του μαστού, του κόλπου και της ουροδόχου κύστεως. Ο κίνδυνος για καρκίνο, μεταξύ των ανθρώπων που πίνουν χλωριωμένο νερό, είναι 93% υψηλότερος από αυτών που το νερό τους δεν περιέχει χλώριο. Πολλοί παράγοντες καρκινογένεσης βρέθηκαν στο πόσιμο νερό ως άμεση συνέπεια της εφαρμογής χλωρίου. * Βλάβες στα νευρά. * Αλλεργικές ρινίτιδες σε τακτικούς κολυμβητές πισίνας, καθώς τα παραπροϊόντα της χλωρίωσης του νερού μπορεί να προκαλέσουν βλάβες στο ενδοθήλιο των πνευμόνων. Παιδιά, τα οποία κολυμπούσαν σε χλωριωμένες πισίνες από 3 έως 11 φορές το χρόνο κατά την σχολική περίοδο είχαν 74% μεγαλύτερη πιθανότητα να αναπτύξουν αλλεργική ρινίτιδα σε σύγκριση με παιδιά, τα οποία δεν κολύμπησαν ποτέ σε πισίνα. * Πολλές άλλες εκφυλιστικές ασθένειες.
Το χλώριο λοιπόν αν και χρησιμοποιείται παγκοσμίως για την απολύμανση του νερού, είναι πλέον γνωστό ότι η ύπαρξή του είναι επικίνδυνη τόσο κατά την πόση του πόσιμου νερού όσο και κατά την χρήση του για μπάνιο. Αποδείχτηκε ότι απορροφούμε μεγάλες ποσότητες επικίνδυνου χλωρίου και από το δέρμα.
Τελικά <<ουδέν καλό αμιγές κακού>>, αφού ούτως η άλλως θα πέθαιναν τελικά περισσότεροι από το μολυσμένο νερό. Η χλωρίωση έχει φτάσει να είναι ένα αναγκαίο κακό. Η υποβάθμιση και η μόλυνση όλων των πηγών νερού μπορεί να προκαλέσει εκτεταμένες επιδημίες χολέρας και δυσεντερίας. Στην Αφρική η χολέρα είναι ενδημική. Εμφανίζεται κάθε φορά όταν αρχίζει η ξηρασία και τα δίκτυα ύδρευσης σταματούν να παρέχουν νερό. Οι διαρροές που υπάρχουν επιτρέπουν στα βοθρολύματα των παμπάλαιων αποχετευτικών συστημάτων να εισχωρούν στα εξίσου παμπάλαια άδεια δίκτυα ύδρευσης. Έτσι οι γιατροί κάθε χρόνο έρχονται αντιμέτωποι με μια καινούργια επιδημία. Και αυτό φυσικά θα γίνεται όλο και χειρότερο.
Τον τελευταίο αιώνα ο άνθρωπος με την βιομηχανική και γεωργική επανάσταση κατάφερε να μολύνει σε απερίγραπτο βαθμό τα νερά των ποταμών, των λιμνών αλλά και τους υπόγειους υδροφόρους ορίζοντες με μια αφάνταστη ποικιλία επικίνδυνων χημικών: *Λιπάσματα. *Φυτοφάρμακα. *Βιομηχανικά απόβλητα μετάλλων όπως χαλκός, υδράργυρος, σίδηρος, βρώμιο, αλουμίνιο κλπ.. *Δηλητηριώδεις χημικές ουσίες από τα χημικά εργοστάσια, τα βυρσοδεψεία κλπ.. *Όξινη βροχή που δημιουργείται όταν οι εκπομπές από υδρόθειο, μονοξείδιο και διοξείδιο του αζώτου και του Θείου των εργοστασίων έρθουν σε επαφή με τα σύννεφα. *Καύσιμα από αγωγούς μεταφοράς καυσίμων, υπόγειες και υπέργειες δεξαμενές καυσίμων, που έχουν διαρροές προς το υπέδαφος. *Επικίνδυνες ενώσεις μολύβδου από παλιές μολυβδοσωλήνες ή από κολλήσεις που έγιναν με μόλυβδο καθώς και από τους τόνους μολύβδου που "σπέρνουν" κάθε χρόνο οι κυνηγοί στα βουνά. *Αμίαντο από παλιές σωληνώσεις, σκεπές και μονωτικά υλικά που διασπείρεται στο νερό και στον αέρα. *Χρώματα και διαλύτες.
Μέσα λοιπόν στο πόσιμο νερό υπάρχουν σε μικρές ποσότητες άμμος, λάσπη, παλιά άλατα, σκουριά, χλωριούχο βινύλιο από σωλήνες PVC αλλά και παθογόνοι μικροοργανισμοί απειλούν την υγεία μας. Για αυτόν τον λόγο το χλώριο τελικά είναι απαραίτητο.
Έτσι οι καταναλωτές, μετά και από την σχετική διαφημιστική εκστρατεία, στράφηκαν στο εμφιαλομένο νερό. Όμως έρευνες απέδειξαν ότι το εμφιαλωμένο νερό μπορεί να περιέχει μεγαλύτερο αριθμό επικίνδυνων ουσιών από ότι το νερό της βρύσης! Μπορεί να "κουβαλάει" επικίνδυνες χημικές ουσίες που προέρχονται από το πλαστικό. Η ετικέτα στο μπουκάλι έχει την ένδειξη: <<Να φυλάσσεται σε δροσερό μέρος. Να αποφεύγεται η έκθεση στον Ήλιο. Η θερμοκρασία να μην υπερβαίνει τους 18 βαθμούς Κελσίου>>.
Όλοι βέβαια ξέρουμε ότι τα μπουκάλια μεταφέρονται με ανοικτά φορτηγά και αποθηκεύονται σε πολύ υψηλές θερμοκρασίες. Τελικά φαίνεται ότι ο μόνος τρόπος για ασφαλές πόσιμο νερό είναι η αγορά φίλτρου στο σπίτι για να αφαιρούνται όλοι οι χημικοί ρυπαντές.
Είναι όμως πολύ ενδιαφέρουσα η μέθοδος η οποία χρησιμοποιείται στην πόλη του Μονάχου. Η εταιρεία ύδρευσης ασκεί ένα πολύ έξυπνο πρόγραμμα προστασίας των πηγών από τις οποίες παίρνει νερό η πόλη. Οι αγρότες είναι υποχρεωμένοι να φροντίζουν ώστε όλες οι δραστηριότητές τους να είναι φιλικές προς το περιβάλλον. Καθορίστηκε μέγιστος αριθμός ζώων ανά νοικοκυριό στα χωριά. Για το τάισμα των ζώων χρησιμοποιείται μόνο φυσική τροφή της περιοχής. Δεν επιτρέπεται η χρήση φυτοφαρμάκων και λιπασμάτων στις καλλιέργειες, εκτός της κοπριάς από τα ζώα. Τα παραγόμενα οικολογικά προϊόντα διακινούνται από τον συνεταιρισμό των αγροτών και φυσικά έχουν αυξημένο κέρδος.
Η εταιρεία ύδρευσης από την άλλη μεριά έχει επιβάλλει ειδικό τέλος στους καταναλωτές του νερού για να ενισχύει οικονομικά τους αγρότες.
Η μη προστασία των πηγών θα οδηγούσε σε ρύπανση του νερού, το οποίο θα έπρεπε να υποστεί πολύπλοκη επεξεργασία με χρήση χημικών ουσιών. Έτσι οι πολίτες θα πλήρωναν περισσότερα χρήματα για νερό χειρότερης ποιότητας.
Πρόκειται για ένα έξυπνο πρόγραμμα οικολογικής ανάπτυξης με θετικές επιπτώσεις και στην οικονομία και την ποιότητα ζωής της περιοχής, ένα πρόγραμμα που ποτέ δεν θα δούμε στην Ελλάδα αφού απαιτείται κάποια μορφή οργάνωσης.
Η μόνη λύση για όλα θα ήταν να βάλουμε μυαλό και να πάψουμε την αλόγιστη σπατάλη του νερού. Όμως στην παγκόσμια ιστορία δεν υπάρχουν παραδείγματα <<ύπαρξης μυαλού>> στα ανθρώπινα όντα που με έναν περίεργο τρόπο επιζητούν την καταστροφή τους.
Εκτός από τα παραπάνω ένα μεγάλο πρόβλημα είναι και η ερημοποίηση μεγάλων εκτάσεων γης. Οφείλεται σε παρατεταμένες περιόδους ξηρασίας, σε συνδυασμό με την υπερ-βόσκηση και την λανθασμένη γεωργική εκμετάλλευση της γης. Η επέμβαση του ανθρώπου σε ημι-ερημικές και άλλες περιοχές καταστρέφει την βλάστηση και αφήνει το έδαφος απροστάτευτο. Έτσι η έρημος επεκτείνεται καταστρέφοντας μεγάλες εκτάσεις.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα η έρημος της Σαχάρας, η οποία τα τελευταία χρόνια επεκτείνεται περίπου δύο χιλιόμετρα τον χρόνο. Σε ανθρώπινη παρέμβαση οφείλεται και η δημιουργία της ερήμου Σαχέλ στην Αφρική και της Ραγιούτάνα στην Ινδία.
Δεκάδες χιλιάδες τετραγωνικά χιλιόμετρα δάσους καίγονται κάθε χρόνο στην λεκάνη του Αμαζονίου για να δημιουργηθούν χωράφια για βοσκή και καλλιέργεια. Μετά από μερικά χρόνια τα χωράφια αυτά γίνονται άγονα και οι κτηματίες καίνε καινούργιες εκτάσεις. Όλα αυτά έχουν σαν αποτέλεσμα την ελάττωση των βροχοπτώσεων. Σε μερικά χρόνια θα αρχίσουν να συμβαίνουν ξηρασίες και στον Αμαζόνιο.
Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι το νερό δεν είναι μόνο απαραίτητο για την συντήρηση της ίδιας της ζωής αλλά είναι πρωταρχικής σημασίας για ένα μεγάλο πλήθος σημαντικών δραστηριοτήτων, όπως η γεωργία η βιομηχανία, ο τουρισμός και η παραγωγή ενέργειας.
Η πληθυσμιακή αύξηση, η τεχνολογική ανάπτυξη και η ανταλλαγή των συνηθειών διαβίωσης σε συνδυασμό με την συνεχώς μειούμενη ποσότητα νερού, ενώ ταυτόχρονα αυξάνεται η ζήτηση και η κατανάλωσή του.
Η επέκταση των αρδεύσεων με την εισαγωγή των υδροφόρων καλλιεργειών, η εφαρμογή σπάταλων αρδευτικών μεθόδων, οι αυξημένες απαιτήσεις στον βιομηχανικό τομέα, αυξάνουν σημαντικά την κατανάλωση αλλά και την ρύπανση του νερού.
Στις αρχές του 21ου αιώνα η κατανάλωση νερού έχει δεκαπλασιαστεί σε σχέση με την αρχή του προηγούμενου. Αυτό σημαίνει ότ η αύξηση της ζήτησης του νερού ήταν τρεις φορές μεγαλύτερη από την αντίστοιχη αύξηση του πληθυσμού.
Η λειψυδρία είναι ουσιαστικά αποτέλεσμα ανθρωπίνων καταστροφικών παρεμβάσεων. Θα πρέπει να έχουμε κατά νου ότι λειψυδρία δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχει νερό αλλά ότι υπάρχει λιγότερο από όσο θα θέλαμε...
Για να επιτευχθεί επομένως επάρκεια στο νερό και να αποφευχθεί η λειψυδρία, απαιτείται η επίτευξη ισορροπίας μεταξύ προσφοράς και ζήτησης του νερού. Έτσι ουσιαστικά είμαστε απόλυτα υπεύθυνοι για τις όποιες διαταραχές δημιουργούνται στον φυσικό κύκλο του νερού: *Ο μεγάλος αριθμός γεωτρήσεων και η ανεξέλεγκτη υπεράντληση οδηγούν στην αποξήρανση του εδάφους μέσω της πτώσης του υδροφόρου ορίζοντα. *Η αλόγιστη χρήση φυτοφαρμάκων και λιπασμάτων από τους αγρότες οδηγούν σε περιβαλλοντική υποβάθμιση και οικονομική επιβάρυνση των προϊόντων. *Προκαλείται μόλυνση του νερού ύδρευσης με κίνδυνο για την υγεία εκείνων που το καταναλώνουν.
Γενικά θα πρέπει τα κράτη να "ξυπνήσουν" και να πάρουν τα απαιτούμενα μέτρα πριν να είναι πολύ αργά.
Συνεχίζετε...
Ο ΠΟΛΕΜΟΣ ΓΙΑ ΤΟ ΝΕΡΟ
ΝΕΡΟ ΤΟ ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΟ ΣΤΟΙΧΕΙΟ
ΝΕΡΟ ΤΟ ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΟ ΣΤΟΙΧΕΙΟ
Το νερό είναι ένα πολύ ζωτικό στοιχείο. Χρειάζεται σε όλες τις ανθρώπινες δραστηριότητες και εκείνο κυρίως που είναι απαραίτητο είναι το πόσιμο νερό. Αν υποθέσουμε ότι το νερό όλης της γης βρίσκεται μέσα σε ένα ποτήρι, μόνο μια σταγόνα από αυτό είναι πόσιμο. Μπορούμε ένται να καταλάβουμε ότι η σπουδαιότητα του είναι πολύ μεγάλη. Ακολουθεί όπως και όλα τα πράγματα τον νόμο της ζήτησης. Είναι ελάχιστο και επομένως πολύτιμο και με τις σημερινές κλιματολογικές συνθήκες τα κράτη είναι έτοιμα να κάνουν τα πάντα για να το αποκτήσουν.
Καθώς οι απαιτήσεις για νερό έχουν φτάσει πλέον στα όρια της <<αντοχής της φύσης>>, είναι πολύ πιθανόν ότι θα προκύψουν συγκρούσεις μεταξύ των κρατών που μοιράζονται τα ίδια αποθέματα πόσιμου νερού όπως ας πούμε μία λίμνη ή ένα ποτάμι. Περισσότερες από 50 χώρες παγκοσμίως ενδέχεται να εμπλακούν σε διενέξεις γύρω από το νερό, εκτός και αν κινηθούν προς τη σύναψη συμφωνιών για το μοίρασμα του νερού στις λίμνες, τους ποταμούς ή τα υπόγεια υδροφόρα στρώματα.
Πάνω από ένα δισεκατομμύριο άνθρωποι εξακολουθούν να μην έχουν πρόσβαση σε πόσιμο νερό, ενώ το 40% περίπου, δεν έχει ούτε τις στοιχειώδεις συνθήκες υγιεινής. Σήμερα ένας στους τρεις ανθρώπους, δηλαδή δύο δισεκατομμύρια ζουν σε περιοχές όπου τα αποθέματα πόσιμου νερού ελαττώνονται συνεχώς και ο αριθμός τους υπολογίζεται να φτάσει τα πέντε δισεκατομμύρια μέχρι το 2025.
Η ξηρασία, επιδεινωμένη από την υπερθέρμανση του πλανήτη, στοιχίζει την ζωή σε δύο τουλάχιστον εκατομμύρια ανθρώπους κάθε χρόνο και ο λόγος βέβαια είναι το βρώμικο νερό που πίνουν. Τα αποθαρρυντικά αυτά στοιχεία παρουσιάστηκαν τον Μάρτιο του 2006 κταά τις εργασίες του <<Τέταρτου Διεθνούς Forum για το νερό>> στην Πόλη του Μεξικού.
Αλλά πως είναι η κατάσταση και ποιες είναι οι αιτίες σύγκρουσης για όσους θέλουν να διασφαλίσουν επαρκή αποθέματα νερού;
- Πρώτ πρώτα υπάρχει ανυπαρξία συντονισμού και συνεργασίας μεταξύ των κρατών για την ανάπτυξη ενός σημαντικού προγράμματος ή ενός έργου όπως είναι η κατασκευή ενός φράγματος.
- Υπάρχει αντιπαράθεση για την δυνατότητα πρόσβασης στο νερό. Ένταση εμφανίζεται σε περιπτώσεις, κατά τις οποίες ανακύπτουν διαφωνίες σχετικά με τις δυνατότητες πρόσβασης σε επαρκείς ποσότητες και καλής ποιότητας αποθέματα νερού. Αυτό συμβαίνει είτε μεταξύ κρατών είτε μεταξύ κοινοτήτων σε ένα κράτος.
- Το νερό αποτελεί βασικό παράγοντα για την αγροτική καλλιέργεια, η οποία είναι και η μεγαλύτερη πηγή πόρων για τον άνθρωπο. Η φτώχεια που δημιουργείται από απώλεια των πόρων λόγω έλλειψης νερού, είναι ο κοινός παρανομαστής των συγκρούσεων που έχουν εμφανιστεί, συνήθως με την μορφή εμφυλίων πολέμων, στην Αφρική, την Νότια Ασία και την Λατινική Αμερική, κατά την διάρκεια των τελευταίων χρόνων.
Συνήθως δεν είναι η έλλειψη νερού που οδηγεί σε μια σύγκρουση, αλλά ο κακός τρόπος με τον οποίο γίνεται η διαχείριση των υπαρχόντων αποθεμάτων νερού. Η έλλειψη κατάλληλων οργανισμών, οι οποίοι θα αναλάβουν την διαχείριση και τον έλεγχο του νερού, η ανεπάρκεια των τοπικών παραγόντων, η έλλειψη διαφάνειας, η γραφειοκρατία, η έλλειψη της απαραίτητης νομικής υποδομής προκαλούν τελικά κατασπατάληση του ζωτικού αυτού αγαθού.
Καταλαβαίνοντας εδώ και αρκετά χρόνια, αυτήν την νέα μορφή περιβαλλοντικών διενέξεων, ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών μετέτρεψε το UNEP (Περιβαλλοντικό Πρόγραμμα) σε αυτόνομο όργανο διαμεσολάβησης. Ήδη, οι αρμόδιοι του προγράμματος παρουσίασαν τις πρώτες τους επιτυχίες στην κρίση Βολιβίας και Περού, για τα αμφισβητούμενα υδάτινα κοιτάσματα της λίμνης Τιτικάκα. Το ίδιο θετικά ήτα τα αποτελέσματα της παρέμβασής του και στις περιπτώσεις του ποταμού Ζαμβέζη και της λίμνης Τσαντ στην Αφρική, όπου λόγω της ξηρασίας είναι εύκολο να ξεκινήσουν πολεμικές συγκρούσεις, είτε μεταξύ φυλών είτε μεταξύ κρατών.
ΝΕΡΟ ΚΑΙ ΠΑΓΕΤΩΝΕΣ
Στο πρόσφατο γεωλογικό παρελθόν, κατά την Πλειστόκαινο Περίοδο (2.000.000 με 12.000 χρόνια πριν), υπήρξαν περίοδοι μεγάλης ανάπτυξης των παγετώνων, που ονομάστηκαν <<περίοδοι παγετώνων>>, κατά τις οποίες η θερμοκρασία ήταν χαμηλότερη από την σημερινή κατά 5*C.
Οι παγετώνες σε μια τέτοια εποχή υπολογίζεται ότι κάλυψαν περίπου το 29% της γήινης επιφάνειας, δηλαδή 44 εκατομμύρια τετραγωνικά χιλιόμετρα. Οι παγετώδεις αυτές περίοδοι διακοπτόταν από διαστήματα με υψηλότερη θερμοκρασία, περίπου 1*C κάτω της σημερινής, και λιώσιμο των πάγων. Οι περίοδοι αυτές ονομάζονται μεσοπαγετώδεις.
Κατά τις παγετώδεις περιόδους μεγάλες ποσότητες νερού δεσμεύονταν από τους πάγους με αποτέλεσμα την πτώση της στάθμης της θάλασσας. Η πτώση αυτή υπολογίζεται ότι έφθασε τα 100 με 170 μέτρα κάτω από την σημερινή στάθμη.
Αντίθετα κατά τις μεσοπαγετώδεις περιόδους η στάθμη της θάλασσας ανέβηκε και έφθασε πιθανώς τα 66 μέτρα πάνω από την σημερινή, με αποτέλεσμα να κατακλυστούν πολλές περιοχές.
Οι παγετώνες είναι μεγάλα ποτάμια που είναι παγωμένα. δεν πρόκειται κυριολεκτικά για ποτάμια αλλά για τεράστιες μάζες πάγου που συσσωρεύεται πάνω σε βουνά και ολισθαίνουν αργά προς τα κάτω, υπό την επίδραση της βαρύτητας, σχηματίζοντας έτσι ένα παγωμένο "ποτάμι".
Κινούνται με ιδιαίτερα βραδείς ρυθμούς στις ορεινές κοιλάδες μέχρι να κατέβουν χαμηλά σε θερμότερη περιοχή, να σπάσουν σε κομμάτια και να λιώσουν, σχηματίζοντας συχνά λίμνες. Στην κορυφή του κάθε παγετώνα συγκεντρώνεται χιόνι, το οποίο συμπιέζεται και μετατρέπεται σε συμπαγή πάγο ο οποίος κατεβαίνει την πλαγιά του βουνού, όπου βρίσκεται, σπάνια καλύπτοντας απόσταση μεγαλύτερη από μερικά εκατοστά ημερησίως μέχρι και μέτρα ανάλογα με την ποσότητα του πάγου και την θερμοκρασία.
Ο θαλάσσιος πάγος σχηματίζεται, όταν η θερμοκρασία στην επιφάνεια της θάλασσας πέφτει κάτω από τους μείον δύο βαθμούς Κελσίου και το πάχος του δεν ξεπερνά ποτέ τα πέντε μέτρα.
Σύμφωνα με μια θεωρία, οι μεταβολές του κλίματος επηρεάζονται από τις μεταβολές της τροχιάς της Γης. Η βαρύτητα των άλλων πλανητών επηρεάζει: Την κλίση του άξονα της Γης, το μέσο μήκος του περιηλίου και την έκεντρο τροχιά της Γης γύρω από τον Ήλιο. Οι μεταβολές αυτές έχουν η κάθε μία κάποια συχνότητα που μετριέται σε δεκάδες χιλιάδες χρόνια.
Οι πρώτες δύο επιδράσεις προκαλούν εποχιακές και γεωγραφικές αλλαγές κλίματος, λόγω της αλλαγής της ποσότητας της ηλιακής ενέργειας που πέφτει πάνω στην Γη. Τα μοντέλα του κλίματος που "τρέχουν" σε υπολογίστε, δείχνουν ότι τέτοιες αλλαγές, μαζί με την αυξημένη ανάκληση, όταν η επιφάνεια είναι σκεπασμένη από πάγο, μπορούν να έχουν σαν αποτέλεσμα τις εποχές των παγετώνων, οπότε μεγάλες εκτάσεις Γης καλύπτονται από χιόνι και πάγο. Φυσικά από τότε υπάρχουν και οι παγετώνες πάνω στα βουνά, και όσο αλλάζουν οι συνθήκες, υποχωρούν μέχρι κάποτε να εξαφανιστούν τελείως.
Περίπου 300 εκατομμύρια χρόνια πριν, σε μια περίοδο παγετώνων, ένα μεγάλο κομμάτι πάγου κάλυπτε τα μέρη της Νότιας Αμερικής, της Νότιας Αφρικής, της Ινδίας, και της Νότιας Αυστραλίας.
Τα ίχνη στους αρχαίους βράχους δείχνουν ότι οι παγετώνες κινήθηκαν από την Αφρική προς τον Ατλαντικό Ωκεανό και κατόπιν στην Νότια Αμερική. Τέτοιου είδους διαδρομή είναι δυνατή μόνο εάν οι ήπειροι ήταν ενωμένες.
Φυσικά τα ίχνη από την εποχή του πάγου γίνονται ορατά σε όλα τα υψηλά βουνά, ακόμη και στις τροπικές περιοχές του πλανήτη. Ψηλά κάνει αρκετό κρύο και πέφτει αρκετό χιόνι και βροχή για να συντηρηθεί ένας παγετώνας. Όμως λόγω του φαινομένου του θερμοκηπίου, κατά τις δύο τελευταίες δεκαετίες οι παγετώνες υποχωρούν με ένα ρυθμό σαράντα και περισσότερο μέτρων τον χρόνο. Ορισμένοι θα εξαφανιστούν εντελώς στο άμεσο μέλλον.
Οι παγετώνες αντιδρούν γρήγορα στις κλιματολογικές μεταβολές. Μετακινούνται προς τα κάτω "μεγαλώνοντας" όταν πέφτει η θερμοκρασία, μεταφέροντας βράχους στην "κοίτη" τους χαράζοντας ανεξίτηλα το έδαφος. Αντίθετα η άνοδος της θερμοκρασίας προκαλέι υποχώρηση των παγετώνων.
Η αύξηση της θερμοκρασίας οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στην εκπομπή ρύπων των μεγάλων βιομηχανικών χωρών. Μάλιστα, σύμφωνα με τις προβλέψεις των περιβαλλοντολόγων, οι εκπομπές ρύπων στην Ευρώπη, την Ιαπωνία, τις ΗΠΑ και άλλες βιομηχανικές χώρες ενδέχεται να αυξηθούν κατά 8% έως το 2010!
Υπολογίζεται ότι οι παγετώνες αποθηκεύουν το 70% του παγκόσμιου αποθέματος γλυκού νερού. Η άνοδος της θερμοκρασίας σε ολόκληρο τον κόσμο έχει προκαλέσει συνεχή και γενικευμένη τήξη των παγετώνων. Το φαινόμενο αυτό απειλεί την τροφοδοσία με πόσιμο νερό δισεκατομμυρίων ανθρώπων στην Λατινική Αμερική και την Ασία. Ο λόγος είναι ότι χωρίς παγετώνες θα στερέψουν οι πηγές και τα ποτάμια των βουνών. Οι αιώνιοι αυτοί πάγοι ποτίζουν το βουνό και δημιουργούν ρυάκια και πηγές. Με την άνοδο της θερμοκρασίας το χιόνι θα σταματήσει να πέφτει. Είτε θα λιώνει γρήγορα είτε θα πέφτει σαν βροχή, το αποτέλεσμα θα είναι ότι αντί για συνεχή ποτάμια, θα δημιουργούνται εποχιακοί χείμαρροι, οι οποίοι θα προκαλούν κατολισθήσεις και πλημμύρες.
Τα στοιχεία των ερευνητών προκαλούν ανησυχία ακόμη και αν τελικά δεν συμβούν στον προβλεπόμενο βαθμό:
- Τα χιόνια στις Άλπεις έχουν μειωθεί κατά 50% από το 1850 μέχρι σήμερα.
- Πάνω από 40 λίμνες αναμένεται να υπερχειλίσουν στα Ιμαλάια μέσα στα επόμενα λίγα χρόνια, καταστρέφοντας την περιοχή. Ο μέσος όρος της θερμοκρασίας στα Ιμαλάια έχει αυξηθεί κατά έναν ολόκληρο βαθμό Κελσίου τις τελευταίες δυο δεκαετίες.
- Στην οροσειρά Ούλαν της Κίνας, οι πάγου έχουν συρρικνωθεί κατά 60% από τις αρχές της δεκαετίας του 1970.
- Η χειρότερη καταστροφή των τελευταίων δεκαετιών συνέβη με την υπερχείλιση της λίμνης Σανγουάνγκ Τσο το 1954, στις πηγές του ποταμού Νιανγκού στο Θιβέτ. 300 εκατομμύρια λίτρα νερού σκέπασαν την γειτονική κοιλάδα. Ο χείμαρρος κατέβαζε 10.000 κυβικά μέτρα το δευτερόλεπτο. Η πλημμύρα αυτή έθαψε τα υψίπεδα της κοιλάδας και κατέστρεψε ολοκληρωτικά τις πόλεις Γκιάνγκζε και Ξιγκάζε σε απόσταση 120 και 200 χιλιομέτρων αντίστοιχα από τη λίμνη.
- Οι παγετώνες στο Κολούμπια της Αλάσκα έχουν υποχωρήσει κατά 13 χιλιόμετρα από το 1982, ενώ οι περισσότεροι παγετώνες στην Αλάσκα εμφανίζουν την ίδια τάση.
- Στο Πινδάρ, στα Ιμαλάια της Ινδίας, χάνονται περίπου 135 μέτρα πάγου τον χρόνο.
- Το 9% της ανόδου της στάθμης των θαλασσών οφείλεται στο λιώσιμο των παγετώνων στην Παταγονία. Ο πάγος που έλιωσε ανέβασε την στάθμη του νερού των ωκεανών κατά 0,04 χιλιοστά, σύμφωνα με μετρήσεις που αφορούν στην περίοδο από το 1975 έως και το 2000.
- Αναλογικά στους παγετώνες της Αλάσκας, που καλύπτουν μια έκταση πέντε φορές μεγαλύτερη από αυτή των παγετώνων στην Παταγονία, αντιστοιχεί περίπου το 30% της συνολικής ετήσιας παγκόσμιας ανόδου της στάθμης των θαλασσών που οφείλεται στο λιώσιμο των πάγων από τα βουνά.
- Δεκατέσσερις από τις 27 παγωμένες κορυφές της Ισπανίας έχουν χαθεί από το 1980.
- Το στρώμα πάγου στη θάλασσα της Αρκτικής έχει χάσει το 40% του πάχους μέσα σε λιγότερα από 30 χρόνια.
- Σε περίπτωση που η μέση θερμοκρασία της Γροιλανδίας ανέβει κατά τρεις βαθμούς Κελσίου αναμένεται να λιώσει εντελώς το κάλυμμα πάγου της Γροιλανδίας. Αν συμβεί κάτι τέτοιο, η στάθμη της θάλασσας θα μπορούσε να ανέλθει κατά περίπου επτά μέτρα μέσα σε λίγες χιλιετίες. Ακόμα όμως και μια αύξηση της στάθμης της θάλασσας κατά μισό ή ένα μέτρο, η οποία αναμένεται να πραγματοποιηθεί μέσα στον 21ο αιώνα, θα είχε σημαντικές επιπτώσεις στην κοινωνία, δεδομένου ότι περισσότερο από το 70% του παγκόσμιου πληθυσμού ζει σε παράκτιες περιοχές, ενώ οι 11 από τις 15 μεγαλύτερες πόλεις του πλανήτη βρίσκονται σε ακτές ή εκβολές ποταμών.
- Στον Καύκασο, οι παγετώνες έχουν μειωθεί κατά 50%.
- Στο Εθνικό πάρκο της Μοντάνα των ΗΠΑ, οι εκατό από τους εκατόν πενήντα παγετώνες που υπήρχαν έχουν λιώσει και οι υπόλοιποι αναμένεται να εξαφανισθούν σε 30 χρόνια.
- Σε ορισμένες περιοχές της Γροιλανδίας, το στρώμα πάγου έχει λεπτύνει πάνω από έξι μέτρα στα τελευταία 80 χρόνια.
- Το όρος Τιέν Σαν, της κεντρικής Ασίας, έχει χάσει το ένα πέμπτο της χιονισμένης του έκτασης μέσα στα τελευταία 40 χρόνια.
- Περίπου 2.000 παγετώνες στα δυτικά των Ιμαλαΐων έχουν εξαφανισθεί μέχρι σήμερα.
- Η παγωμένη λίμνη Τσορόλπα, στο Νεπάλ, είχε επιφάνεια 0,23 τετραγωνικά χιλιόμετρα στο τέλος της δεκαετίας του 1950. Σήμερα όμως έχει φθάσει στα 1.4 τετραγωνικά χιλιόμετρα χάρις στο νερό από τον γειτονικό παγετώνα που λιώνει.
- Το ρεύμα του Κόλπου του Μεξικού ίσως να πάψει να είναι θερμό. Όταν πέσει στον Βόρειο Ατλαντικό το νερό από τους λιωμένους πάγους της Αρκτικής, είναι πιθανόν να σταματήσει την κίνηση στο ρεύμα του Κόλπου, που ζεσταίνει την Βόρεια Ευρώπη. Αυτό θα έχει σαν αποτέλεσμα να μετατραπεί το ζεστό κλίμα της Αγγλίας, με αποτέλεσμα μια μεγάλη οικολογική καταστροφή.
- Στην κορυφή Κουελκαγιά των Άνδεων, στο Περού, όπου το χιόνι υποχωρούσε με ρυθμό τριών μέτρων το χρόνο, στη δεκαετία του 70, σήμερα το στρώμα του πάγου μειώνεται κατά 30 μέτρα τον χρόνο.
- Στην οροσειρά της Κένυας, οι πάγοι έχασαν το 92% του όγκου τους κατά την διάρκεια του εικοστού αιώνα.
Το νερό είναι ο καλύτερός μας φίλος. Αλλά με τις ενέργειές μας το μετατρέπουμε σιγά σιγά στον χειρότερο εφιάλτη μας.
ΝΕΡΟ ΚΑΙ ΡΥΠΑΝΣΗ
Με το όρο ρύπανση εννοούμε την οποιαδήποτε ανεπιθύμητη αλλαγή στα φυσικά και χημικά χαρακτηριστικά του νερού των θαλασσών, λιμνών ή ποταμών. Η ρύπανση μπορεί να γίνει ζημιογόνος για τον άνθρωπο, τους φυτικούς και τους ζωικούς οργανισμούς.
Δημιουργείται με την απελευθέρωση σε λίμνες, ποτάμια και θάλασσες ουσιών οι οποίες είτε διαλυθούν στο νερό, είτε κατακάτσουν στον πυθμένα. Υπάρχει ακόμη η ρύπανση της ατμόσφαιρας και του εδάφους μέσω των βροχών και της απορροής.
Η θερμική ρύπανση των υδάτων η οποία προκαλεί άνοδο στην θερμοκρασία του νερού και προέρχεται συνήθως από θερμοηλεκτρικά εργοστάσια προκαλεί πολλά προβλήματα. Μειώνεται το διαλυμένο στο νερό οξυγόνο, αυξάνεται η τοξικότητα των χημικών ουσιών και αλλάζει ο ρυθμός των φυσιολογικών λειτουργιών στους ζώντες οργανισμούς με αποτέλεσμα πολύ συχνά να πεθαίνουν.
Ρύπανση είναι δυνατόν να δημιουργηθεί από τα οικιακά απόβλητα, από το πετρέλαιο και τα υποπροϊόντα του, καθώς και από τοξικά μέταλλα όπως υδράργυρος, μόλυβδος, χαλκός και άλλα.
Ο άνθρωπος χρειάζεται πόσιμο γλυκό νερό για να επιβιώσει και έτσι ζει πάντοτε κοντά σε ποταμούς και λίμνες. Το νερό είναι πολύ στενά συνδεδεμένο με την ανθρώπινη πολιτιστική εξέλιξη.
Η βιομηχανική ανάπτυξη απαιτεί μεγάλα ποσά ενέργειας, πηγή της οποίας υπήρξε και το νερό με τα υδροηλεκτρικά έργα. Λειτουργίες όπως η ψύξη μηχανών ή η πλύση μεταλλευμάτων και διαφόρων προϊόντων απαιτούν συνεχώς μεγαλύτερες ποσότητες νερού.
Ο συνεχώς αυξανόμενος πληθυσμός στις μεγάλες πόλεις, χρειάζεται επίσης καθαρό νερό. Αλλά με την γενική μόλυνση του περιβάλλοντος που παρατηρείται καθώς και η μείωση των βροχοπτώσεων δημιουργούν σημαντικά προβλήματα στην απρόσκοπτη ύδρευσή μας.
Οι τρόποι με τους οποίους μολύνεται το νερό είναι πολύ συγκεκριμένοι:
Βιομηχανία
Ξεπλύματα προϊόντων, χημικές ουσίες και επικίνδυνα τοξικά τα οποία απελευθερώνονται χωρίς καθαρισμό (λόγω κέρδους) μολύνουν τα πάντα. Οι βιομηχανίες τροφίμων όπως βιομηχανίες παστερίωσης γάλατος, σφαγεία, χοιροτροφεία και γενικά εκτροφεία ζώων, χημικές βιομηχανίες, βυρσοδεψεία, βιομηχανίες λιπασμάτων μολύνουν ανεπανόρθωτα.
Περιοδικά ο "κατσίγαρος>>, το το τρομερό αυτό υποπροϊόν των ελαιουργείων μολύνει το χώμα και τα νερά σκοτώνοντας τα πάντα.
Όξινη βροχή
Το φαινόμενο της όξινης βροχής παρουσιάζεται όταν το νερό της βροχής έχει πολύ αυξημένες όξινες ιδιότητες, δηλαδή "pH 5" ή και μικρότερο, λόγω των οξέων τα οποία βρίσκονται στην ατμόσφαιρα.
Οξείδια του θείου και του αζώτου, τα οποία εκλύονται στην ατμόσφαιρα με την παρουσία της υγρασίας της ατμόσφαιρας μετατρέπονται σε θεϊκό και νιτρικό οξύ. Τα οξέα αυτά είναι δυνατόν να μεταφερθούν από τους ανέμους σε μεγάλες αποστάσεις και να πέσουν στην Γη υπό την μορφή όξινης βροχής.
Το φαινόμενο έχει πάρει ανησυχητικές διαστάσεις στην Κεντρική Ευρώπη και στις Σκανδιναβικές χώρες. Ολόκληρες λίμνες έχουν νεκρωθεί από την όξινη βροχή, η οποία προκαλεί σοβαρά προβλήματα στα φυτά, στις καλλιέργειες και στους ζωικούς οργανισμούς των λιμνών.
Η δράση στα φυτά και τα δένδρα μπορεί να είναι άμεση, προκαλώντας την καταστροφή των φύλλων ή έμμεση επηρεάζοντας το ριζικό σύστημα του φυτού.
Φυτοφάρμακα - λιπάσματα
Η περίσσεια από όλα αυτά που ρίχνουν στα χωράφια τους οι αγρότες, κυρίως επειδή δεν γνωρίζουν τους σχετικούς κινδύνους, είτε πηγαίνει στις λίμνες, τα ποτάμια και την θάλασσα είτε καταλήγει στον υπόγειο υδροφόρο ορίζοντα. Η ρύπανση που προκαλείται στα νερά δημιουργεί "ευτροφισμό". Τα μικριφύκη τρέφονται με το λίπασμα αυξάνουν ανεξέλεγκτα και καταναλώνουν το οξυγόνο των νερών. Σαν αποτέλεσμα, μπορεί να προκαλέσει ακόμα και τον θάνατο των ψαριών.
Είναι διεθνώς γνωστές οι <<κόκκινες παλίρροιες>>, που είναι αποτέλεσμα της εκρηκτικής παραγωγής του φυτοπλαγκτόν. Συχνά, τέτοια φαινόμενα απαιτούν νηνεμία, ηλιοφάνεια, αυξημένη θερμοκρασία στο νερό και κυρίως αυξημένα επίπεδα θρεπτικών ουσιών, δηλαδή γεωργικών λιπασμάτων.
Πριν μερικά χρόνια οι ψαράδες στην Ιταλία προσπαθούσαν με τις βάρκες τους να διασπάσουν μια τεράστια κρούστα από πλαγκτόν που κατέστρεφε μεγάλες περιοχές.
Μεταβάλλεται η πανίδα και η χλωρίδα των νερών, η θέα τους είναι ιδιαίτερα αντιαισθητική και φυσικά δυσκολεύεται η αλιεία.
Επιπλέον η ρύπανση του υπόγειου υδροφόρου ορίζοντα προξενεί προβλήματα υγείας στους ανθρώπους που καταναλώνουν το νερό αυτό, γεμάτο με νιτρικά και βαρέα μέταλλα.
Η σημαντικότερη συνέπεια από την χρήση εντομοκτόνων και άλλων δηλητηρίων είναι περνάει δια μέσου της τροφικής αλυσίδας, με αποτέλεσμα την δημιουργία προβλημάτων στην υγεία του ανθρώπου.
Συνήθως δε οι οργανισμοί εναντίον των οποίων χρησιμοποιούνται αλόγιστα τα εντομοκτόνα ή τα παρασιτοκτόνα, παρουσιάζουν αυξημένη ανθεκτικότητα μετά από κάποιο διάστημα. Το αποτέλεσμα είναι ότι πρέπει να χρησιμοποιούνται συνεχώς μεγαλύτερες δόσεις για την καταπολέμησή τους.
Τέλος με την εκτεταμένη χρήση φαρμάκων καταστρέφονται και τα περισσότερα ωφέλιμα έντομα, τα οποία συγκρατούν τους πληθυσμούς των επιβλαβών, με αποτέλεσμα αυτά να πολλαπλασιάζονται πλέον ανεξέλεγκτα.
Πρόσφατα έχει ανακαλυφθεί και ένας ακόμα κίνδυνος που δεν είναι καθόλου αμελητέος. Τα φυτοφάρμακα, τα ζιζανιοκτόνα, οι ορμόνες καρποδεσίας και άλλες ουσίες που χρησιμοποιούνται αφειδώς, μοιάζουν πολύ με τις θηλυκές ορμόνες. Όταν, μέσω της τροφικής αλυσίδας, περάσουν στα ζώα μπορούν να προκαλέσουν ατροφία στα αρσενικά γεννητικά όργανα. Ήδη παρατηρείται αυτό το φαινόμενο στις πολιτικές αρκούδες, τις πολικές αλεπούδες και τους σολομούς όπου τα αρσενικά ψάρια αρχίζουν να λιγοστεύουν επικίνδυνα.
Πετρελαιοειδή
Τα πετρελαιοειδή καλύπτοντας την επιφάνεια του νερού, εμποδίζουν την ανταλλαγή των αερίων μεταξύ αέρα και νερού και βλάπτουν τους υδρόβιους οργανισμούς. Επιδρούν στην τροφική αλυσίδα, εμποδίζει την αναπαραγωγή της θαλάσσιας ζωής και μειώνει την φυσική αντίσταση των οργανισμών. Μπορούν να προκαλέσουν και θάνατο των ζώων όταν λερωθούν με αυτά. Τα πουλιά δεν μπορούν να πετάξουν και τα θαλάσσια θηλαστικά πεθαίνουν από το κρύο αφού καταστρέφεται η γούνα που τα προφυλάσσει.
Βοθρο-λύματα
Τα ακάθαρτα νερά που καταλήγουν στην αποχέτευση έχουν μεγάλη περιεκτικότητα σε οργανικά συστατικά και συνήθως αποχετεύονται στην θάλασσα και τις λίμνες, μέσω των ποταμών που περνούν από την πόλη. Επίσης η συνήθεια να χρησιμοποιήσουμε απορροφητικούς βόθρους, ρυπαίνει και τα υπόγεια νερά.
Τα αστικά αλλά και τα κτηνοτροφικά απόβλητα μεταφέρουν επίσης πολλά μικρόβια, τα οποία προξενούν διαφόρων ειδών μολύνσεις όπως χολέρα, δυσεντερία και γαστρεντερίτιδα. Ορισμένοι ιοί προκαλούν πολιομυελίτιδα και ηπατίτιδα, ενώ επιβιώνουν αυγά και νύμφες παρασίτων.
Τα μικρόβια και οι ιοί αδρανοποιούνται συνήθως γρήγορα με θαλασσινό νερό. Όταν όμως η περιεκτικότητά τους γίνει πολύ μεγάλη τότε ακόμη και η θάλασσα δεν μπορεί να τα καθαρίσει.
Τοξικά
Τα βαριά μέταλλα όπως ο σίδηρος, το χρώμιο, ο μόλυβδος, ο υδράργυρος, το κάδμιο, ο ψευδάργυρος, το μαγγάνιο, ο χαλκός, το νικέλιο, το αρσενικό κλπ., είναι τοξικές ουσίες για τα υδάτινα οικοσυστήματα.
Επίσης ζιζανιοκτόνα, απρασιτοκτόνα και φυτοφάρμακα προκαλούν δηλητηριάσεις, ανάσχεση της ανάπτυξης και της φωτοσύνθεσης, εκλεκτική συσσώρευση και απορρόφηση σε ορισμένα είδη. Η ρύπανση με παρασιτοκτόνα και ζιζανιοκτόνα προέρχεται από υφαντουργεία, βιομηχανίες επεξεργασίας τροφών και από γεωργικές χρήσεις.
Χλώριο
Ακόμη και τα δημόσια δίκτυα παροχής νερού στις αναπτυγμένες χώρες μπορούν να παρουσιάσουν τους κινδύνους υγείας. Η ρύπανση του νερού έχει εξελιχθεί σε ένα πολύ σημαντικό πρόβλημα σε διεθνές επίπεδο. Θεωρείται ότι είναι η κύρια αιτία θανάτων και ασθενειών σε παγκόσμιο επίπεδο, πράγμα που σημαίνει ότι προκαλεί τον θάνατο περισσοτέρων από 14.000 ανθρώπων καθημερινά!
Οι επτά στους δέκα ανθρώπους που πίνουν χλωριωμένο νερό, μακροπρόθεσμα ίσως να έχουν κάποιο πρόβλημα υγείας. Πίνοντας χλωριωμένο νερό μπορεί να διπλασιαστεί ο κίνδυνος του καρκίνου, ο οποίος χτυπάει 40.000 ανθρώπους το χρόνο.
Το χλώριο είναι μια χημική ουσία την οποία καταναλώνουν καθημερινά οι άνθρωποι σε όλο τον κόσμο. Το χλώριο προστίθεται για λόγους απολύμανσης στο πόσιμο νερό.
Απολύμανση του νερού ονομάζεται η διαδικασία καταστροφής των μικροοργανισμών που βρίσκονται στο νερό σε τέτοιο βαθμό, ώστε να αποφεύγεται η πρόκληση ασθενειών από την χρήση του. Τα απολυμαντικά που χρησιμοποιούνται σήμερα είναι το χλώριο, το διοξείδιο του χλωρίου, οι χλωραμίνες, το όζον, και η υπεριώδης ακτινοβολία. Ακόμη και στις περιπτώσεις που η απολύμανση γίνεται με την χρήση όζοντος ή υπεριώδους ακτινοβολίας, στο τέλος προστίθεται μικρή ποσότητα χλωρίου που ταξιδεύει στο δίκτυο ύδρευσης μέχρι τις βρύσες των καταναλωτών. Στόχος της προσθήκης του χλωρίου μετά την απολύμανση είναι η καταπολέμηση των μικροοργανισμών που βρίσκονται στα τοιχώματα των σωλήνων του δικτύου ύδρευσης. Πρόκειται για ένα είδος <<προληπτικού φαρμάκου>>. Μόνο που υπάρχει η πιθανότητα η ασθένεια την οποία προσπαθεί να αποτρέψει να μην εμφανιστεί ποτέ.
Στα μέσα της δεκαετίας του 1970 ξεκίνησαν προσπάθειες για να εντοπιστούν οι όποιες τοξικές μολύνσεις στα δίκτυα του πόσιμου νερού. Επιδημικές μελέτες άρχισαν να αποκαλύπτουν έναν κρίκο μεταξύ των τοξικών χημικών που βρίσκονται στο νερό και σε αυξημένους κινδύνους πρόκλησης πολλών ασθενειών. Όταν οι αυτές μελέτες ολοκληρώθηκαν, υπήρξε στατιστική σύνδεση, μεταξύ των τοξίνων στο πόσιμο νερό και της αύξησης των κινδύνων πρόκλησης διαφόρων ασθενειών.
Χλωριούχα αέρια είχαν χρησιμοποιηθεί στην διάρκεια του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου σαν πολεμικά αέρια. Όταν ο πόλεμος τελείωσε, το χλώριο χρησιμοποιήθηκε για να σκοτώσει τα μικρόβια που υπήρχαν στο πόσιμο νερό. Όλες οι παροχές νερού κατά μήκος όλης της χώρας ήταν χλωριωμένες. Τελικά όμως ο συνδυασμός του χλωρίου στο πόσιμο νερό και των ζωικών λιπών είχε ως αποτέλεσμα την εμφάνιση της αρτηριοσκλήρωσης και των καρδιακών νοσημάτων.
Έχει αποδειχθεί πλέον επιστημονικά ότι το χλώριο, όταν μπαίνει στο πόσιμο νερό ενώνεται με τα υπάρχοντα σε αυτό οργανικά στοιχεία και δημιουργεί επικίνδυνες ενώσεις. Προκαλεί επομένως προβλήματα στον ανθρώπινο οργανισμό, ιδιαίτερα σε μεγάλες δόσεις. Έχουν ανιχνευθεί σχεδόν 200 δηλητηριώδεις ενώσεις χλωρίου στο σώμα και εκκρίσεις του όπως το μητρικό γάλα.
Το χημικό αυτό στοιχείο που μας έσωσε από πολλές και βαριές ασθένειες όπως η χολέρα, η γαστρεντερίτιδα, η ηπατίτιδα Α, η ηπατίτιδα Ε, η διάρροια, και γενικά πολλές άλλες ιογενείς νόσους, μετατρέπεται τώρα σε <<Δαμόκλειο Σπάθη>> που στέκεται απειλητική πάνω από τα κεφάλια μας. Η χρόνια δηλητηρίαση που προκαλείται όταν πίνουμε το χλωριωμένο νερό της βρύσης είναι υπεύθυνη για πολλά προβλήματα όπως:
* Νευρικές παθήσεις. * Βλάβες στο συκώτι. * Αναιμία. * Προβλήματα αναπαραγωγής. * Γεροντική άνοια. * Βλάβες στο ανοσοποιητικό σύστημα. * Προβλήματα γονιμότητας. * Γευστικά και εσφρητικά προβλήματα. * Αποβολές. * Αρτηριοσκλήρυνση. * Δυσμενείς επιδράσεις στο δέρμα. * Δυσμενείς επιδράσεις στα μαλλιά. * Προβλήματα του μυϊκού συστήματος. * Καρδιοπάθειες. * Διάφορα είδη καρκίνου όπως του αίματος, του στομάχου, του συκωτιού, του πρωκτού, του εντέρου, του μαστού, του κόλπου και της ουροδόχου κύστεως. Ο κίνδυνος για καρκίνο, μεταξύ των ανθρώπων που πίνουν χλωριωμένο νερό, είναι 93% υψηλότερος από αυτών που το νερό τους δεν περιέχει χλώριο. Πολλοί παράγοντες καρκινογένεσης βρέθηκαν στο πόσιμο νερό ως άμεση συνέπεια της εφαρμογής χλωρίου. * Βλάβες στα νευρά. * Αλλεργικές ρινίτιδες σε τακτικούς κολυμβητές πισίνας, καθώς τα παραπροϊόντα της χλωρίωσης του νερού μπορεί να προκαλέσουν βλάβες στο ενδοθήλιο των πνευμόνων. Παιδιά, τα οποία κολυμπούσαν σε χλωριωμένες πισίνες από 3 έως 11 φορές το χρόνο κατά την σχολική περίοδο είχαν 74% μεγαλύτερη πιθανότητα να αναπτύξουν αλλεργική ρινίτιδα σε σύγκριση με παιδιά, τα οποία δεν κολύμπησαν ποτέ σε πισίνα. * Πολλές άλλες εκφυλιστικές ασθένειες.
Το χλώριο λοιπόν αν και χρησιμοποιείται παγκοσμίως για την απολύμανση του νερού, είναι πλέον γνωστό ότι η ύπαρξή του είναι επικίνδυνη τόσο κατά την πόση του πόσιμου νερού όσο και κατά την χρήση του για μπάνιο. Αποδείχτηκε ότι απορροφούμε μεγάλες ποσότητες επικίνδυνου χλωρίου και από το δέρμα.
Τελικά <<ουδέν καλό αμιγές κακού>>, αφού ούτως η άλλως θα πέθαιναν τελικά περισσότεροι από το μολυσμένο νερό. Η χλωρίωση έχει φτάσει να είναι ένα αναγκαίο κακό. Η υποβάθμιση και η μόλυνση όλων των πηγών νερού μπορεί να προκαλέσει εκτεταμένες επιδημίες χολέρας και δυσεντερίας. Στην Αφρική η χολέρα είναι ενδημική. Εμφανίζεται κάθε φορά όταν αρχίζει η ξηρασία και τα δίκτυα ύδρευσης σταματούν να παρέχουν νερό. Οι διαρροές που υπάρχουν επιτρέπουν στα βοθρολύματα των παμπάλαιων αποχετευτικών συστημάτων να εισχωρούν στα εξίσου παμπάλαια άδεια δίκτυα ύδρευσης. Έτσι οι γιατροί κάθε χρόνο έρχονται αντιμέτωποι με μια καινούργια επιδημία. Και αυτό φυσικά θα γίνεται όλο και χειρότερο.
Τον τελευταίο αιώνα ο άνθρωπος με την βιομηχανική και γεωργική επανάσταση κατάφερε να μολύνει σε απερίγραπτο βαθμό τα νερά των ποταμών, των λιμνών αλλά και τους υπόγειους υδροφόρους ορίζοντες με μια αφάνταστη ποικιλία επικίνδυνων χημικών: *Λιπάσματα. *Φυτοφάρμακα. *Βιομηχανικά απόβλητα μετάλλων όπως χαλκός, υδράργυρος, σίδηρος, βρώμιο, αλουμίνιο κλπ.. *Δηλητηριώδεις χημικές ουσίες από τα χημικά εργοστάσια, τα βυρσοδεψεία κλπ.. *Όξινη βροχή που δημιουργείται όταν οι εκπομπές από υδρόθειο, μονοξείδιο και διοξείδιο του αζώτου και του Θείου των εργοστασίων έρθουν σε επαφή με τα σύννεφα. *Καύσιμα από αγωγούς μεταφοράς καυσίμων, υπόγειες και υπέργειες δεξαμενές καυσίμων, που έχουν διαρροές προς το υπέδαφος. *Επικίνδυνες ενώσεις μολύβδου από παλιές μολυβδοσωλήνες ή από κολλήσεις που έγιναν με μόλυβδο καθώς και από τους τόνους μολύβδου που "σπέρνουν" κάθε χρόνο οι κυνηγοί στα βουνά. *Αμίαντο από παλιές σωληνώσεις, σκεπές και μονωτικά υλικά που διασπείρεται στο νερό και στον αέρα. *Χρώματα και διαλύτες.
Μέσα λοιπόν στο πόσιμο νερό υπάρχουν σε μικρές ποσότητες άμμος, λάσπη, παλιά άλατα, σκουριά, χλωριούχο βινύλιο από σωλήνες PVC αλλά και παθογόνοι μικροοργανισμοί απειλούν την υγεία μας. Για αυτόν τον λόγο το χλώριο τελικά είναι απαραίτητο.
Έτσι οι καταναλωτές, μετά και από την σχετική διαφημιστική εκστρατεία, στράφηκαν στο εμφιαλομένο νερό. Όμως έρευνες απέδειξαν ότι το εμφιαλωμένο νερό μπορεί να περιέχει μεγαλύτερο αριθμό επικίνδυνων ουσιών από ότι το νερό της βρύσης! Μπορεί να "κουβαλάει" επικίνδυνες χημικές ουσίες που προέρχονται από το πλαστικό. Η ετικέτα στο μπουκάλι έχει την ένδειξη: <<Να φυλάσσεται σε δροσερό μέρος. Να αποφεύγεται η έκθεση στον Ήλιο. Η θερμοκρασία να μην υπερβαίνει τους 18 βαθμούς Κελσίου>>.
Όλοι βέβαια ξέρουμε ότι τα μπουκάλια μεταφέρονται με ανοικτά φορτηγά και αποθηκεύονται σε πολύ υψηλές θερμοκρασίες. Τελικά φαίνεται ότι ο μόνος τρόπος για ασφαλές πόσιμο νερό είναι η αγορά φίλτρου στο σπίτι για να αφαιρούνται όλοι οι χημικοί ρυπαντές.
Είναι όμως πολύ ενδιαφέρουσα η μέθοδος η οποία χρησιμοποιείται στην πόλη του Μονάχου. Η εταιρεία ύδρευσης ασκεί ένα πολύ έξυπνο πρόγραμμα προστασίας των πηγών από τις οποίες παίρνει νερό η πόλη. Οι αγρότες είναι υποχρεωμένοι να φροντίζουν ώστε όλες οι δραστηριότητές τους να είναι φιλικές προς το περιβάλλον. Καθορίστηκε μέγιστος αριθμός ζώων ανά νοικοκυριό στα χωριά. Για το τάισμα των ζώων χρησιμοποιείται μόνο φυσική τροφή της περιοχής. Δεν επιτρέπεται η χρήση φυτοφαρμάκων και λιπασμάτων στις καλλιέργειες, εκτός της κοπριάς από τα ζώα. Τα παραγόμενα οικολογικά προϊόντα διακινούνται από τον συνεταιρισμό των αγροτών και φυσικά έχουν αυξημένο κέρδος.
Η εταιρεία ύδρευσης από την άλλη μεριά έχει επιβάλλει ειδικό τέλος στους καταναλωτές του νερού για να ενισχύει οικονομικά τους αγρότες.
Η μη προστασία των πηγών θα οδηγούσε σε ρύπανση του νερού, το οποίο θα έπρεπε να υποστεί πολύπλοκη επεξεργασία με χρήση χημικών ουσιών. Έτσι οι πολίτες θα πλήρωναν περισσότερα χρήματα για νερό χειρότερης ποιότητας.
Πρόκειται για ένα έξυπνο πρόγραμμα οικολογικής ανάπτυξης με θετικές επιπτώσεις και στην οικονομία και την ποιότητα ζωής της περιοχής, ένα πρόγραμμα που ποτέ δεν θα δούμε στην Ελλάδα αφού απαιτείται κάποια μορφή οργάνωσης.
Η μόνη λύση για όλα θα ήταν να βάλουμε μυαλό και να πάψουμε την αλόγιστη σπατάλη του νερού. Όμως στην παγκόσμια ιστορία δεν υπάρχουν παραδείγματα <<ύπαρξης μυαλού>> στα ανθρώπινα όντα που με έναν περίεργο τρόπο επιζητούν την καταστροφή τους.
Εκτός από τα παραπάνω ένα μεγάλο πρόβλημα είναι και η ερημοποίηση μεγάλων εκτάσεων γης. Οφείλεται σε παρατεταμένες περιόδους ξηρασίας, σε συνδυασμό με την υπερ-βόσκηση και την λανθασμένη γεωργική εκμετάλλευση της γης. Η επέμβαση του ανθρώπου σε ημι-ερημικές και άλλες περιοχές καταστρέφει την βλάστηση και αφήνει το έδαφος απροστάτευτο. Έτσι η έρημος επεκτείνεται καταστρέφοντας μεγάλες εκτάσεις.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα η έρημος της Σαχάρας, η οποία τα τελευταία χρόνια επεκτείνεται περίπου δύο χιλιόμετρα τον χρόνο. Σε ανθρώπινη παρέμβαση οφείλεται και η δημιουργία της ερήμου Σαχέλ στην Αφρική και της Ραγιούτάνα στην Ινδία.
Δεκάδες χιλιάδες τετραγωνικά χιλιόμετρα δάσους καίγονται κάθε χρόνο στην λεκάνη του Αμαζονίου για να δημιουργηθούν χωράφια για βοσκή και καλλιέργεια. Μετά από μερικά χρόνια τα χωράφια αυτά γίνονται άγονα και οι κτηματίες καίνε καινούργιες εκτάσεις. Όλα αυτά έχουν σαν αποτέλεσμα την ελάττωση των βροχοπτώσεων. Σε μερικά χρόνια θα αρχίσουν να συμβαίνουν ξηρασίες και στον Αμαζόνιο.
Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι το νερό δεν είναι μόνο απαραίτητο για την συντήρηση της ίδιας της ζωής αλλά είναι πρωταρχικής σημασίας για ένα μεγάλο πλήθος σημαντικών δραστηριοτήτων, όπως η γεωργία η βιομηχανία, ο τουρισμός και η παραγωγή ενέργειας.
Η πληθυσμιακή αύξηση, η τεχνολογική ανάπτυξη και η ανταλλαγή των συνηθειών διαβίωσης σε συνδυασμό με την συνεχώς μειούμενη ποσότητα νερού, ενώ ταυτόχρονα αυξάνεται η ζήτηση και η κατανάλωσή του.
Η επέκταση των αρδεύσεων με την εισαγωγή των υδροφόρων καλλιεργειών, η εφαρμογή σπάταλων αρδευτικών μεθόδων, οι αυξημένες απαιτήσεις στον βιομηχανικό τομέα, αυξάνουν σημαντικά την κατανάλωση αλλά και την ρύπανση του νερού.
Στις αρχές του 21ου αιώνα η κατανάλωση νερού έχει δεκαπλασιαστεί σε σχέση με την αρχή του προηγούμενου. Αυτό σημαίνει ότ η αύξηση της ζήτησης του νερού ήταν τρεις φορές μεγαλύτερη από την αντίστοιχη αύξηση του πληθυσμού.
Η λειψυδρία είναι ουσιαστικά αποτέλεσμα ανθρωπίνων καταστροφικών παρεμβάσεων. Θα πρέπει να έχουμε κατά νου ότι λειψυδρία δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχει νερό αλλά ότι υπάρχει λιγότερο από όσο θα θέλαμε...
Για να επιτευχθεί επομένως επάρκεια στο νερό και να αποφευχθεί η λειψυδρία, απαιτείται η επίτευξη ισορροπίας μεταξύ προσφοράς και ζήτησης του νερού. Έτσι ουσιαστικά είμαστε απόλυτα υπεύθυνοι για τις όποιες διαταραχές δημιουργούνται στον φυσικό κύκλο του νερού: *Ο μεγάλος αριθμός γεωτρήσεων και η ανεξέλεγκτη υπεράντληση οδηγούν στην αποξήρανση του εδάφους μέσω της πτώσης του υδροφόρου ορίζοντα. *Η αλόγιστη χρήση φυτοφαρμάκων και λιπασμάτων από τους αγρότες οδηγούν σε περιβαλλοντική υποβάθμιση και οικονομική επιβάρυνση των προϊόντων. *Προκαλείται μόλυνση του νερού ύδρευσης με κίνδυνο για την υγεία εκείνων που το καταναλώνουν.
Γενικά θα πρέπει τα κράτη να "ξυπνήσουν" και να πάρουν τα απαιτούμενα μέτρα πριν να είναι πολύ αργά.
Συνεχίζετε...
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.